Web vs Product – sự khác biệt là gì? Phần 3: Góc nhìn từ Designer & quy trình

Chuỗi bài này có 4 bài:

Web vs Product – khác biệt cơ sở 

Web vs Product – góc nhìn từ sản phẩm & người dùng 

Web vs Product – góc nhìn từ Designer & quy trình [Bài bạn đang sắp đọc]

Web vs Product – góc nhìn từ doanh nghiệp & đội ngũ

Ở 2 bài trước chúng ta đã lần lượt biết phân biệt giữa marketing website & product thông qua chính bản thân sản phẩm đó hoặc cách người dùng tìm đến nó để xử lý các vấn đề họ đang có.

Giờ là phần sẽ liên hệ nhiều nhất đến người đọc, nếu bạn là một designer thì bạn sẽ khác gì khi đang làm một trong hai sản phẩm đó? Bài này sẽ phần nào giúp làm rõ những khó khăn đã đặt ra từ bài trước là “vì sao cùng có chức danh designer, thậm chí là UI/UX Designer, nhưng phạm vi công việc của hai người ở hai công ty lại khác nhau đến vậy?”

Vai trò và chân dung web vs product designer

Tất nhiên trên thị trường có nhiều người đang làm cả hai, hoặc có những công ty mà vị trí UI/UX Designer cũng phải làm cả hai, nhưng trong phạm vi hẹp bài này chúng ta tạm xem như đây là 2 nhóm tách biệt nhau, và khi nói web designer hay product designer thì các bạn hãy hiểu đó là một vai trò điển hình.

Đầu tiên là…

Kỹ năng cần có

• Web Designer: Để tạo ra một trang web đạt tiêu chuẩn và phục vụ tốt cho mục đích marketing, người làm thiết kế web cần biết cách để tạo ra một sản phẩm ấn tượng với tập khán giả mà nó muốn hướng tới
  • Thẩm mỹ cơ bản và tư duy thẩm mỹ phục vụ truyền thông: dễ hiểu là cũng giống như khi bạn đang thiết kế ra một cuốn brochure hay calalogue đẹp, đây là một sản phẩm tương tự về mặt mục đích nhưng phức tạp hơn, quy mô hơn.
  • Kể chuyện bằng hình ảnh (Visual Storytelling): Dẫn dắt người dùng qua trang web một cách logic và cảm xúc. Có các cách để định hướng người dùng, thông qua các kịch bản cụ thể, sau đó vẽ ra để hiện thực hoá các mục đích đó. Đôi khi điều này cũng sẽ kéo theo các kĩ năng phụ về làm animation, motion cho các thành phần web. Sẽ có những nội dung khác bàn sâu hơn.
  • Các nguyên lí chuyên môn để phối hợp với các đồng đội khác trong đội ngũ: Responsive, làm việc cùng code, hiểu đối tượng mục tiêu, định vị thương hiệu và mong muốn của khách hàng … sao cho thiết kế của mình có thể khả thi về mặt kĩ thuật cũng như đảm bảo được các giá trị mà nó muốn truyền tải.
• Product Designer:
  • Thẩm mỹ cơ bản và thẩm mỹ sắp xếp chức năng: Vẫn là “đẹp”, làm thiết kế thì phải đẹp, nhưng khi trong phạm vi của một giao diện sản phẩm, thứ ưu tiên hơn là công năng sản phẩm và cái đẹp là cái hỗ trợ
  • Hiểu sản phẩm, hiểu nguyên tắc làm việc của sản phẩm: bạn không thể thiết kế một xe đạp với cái bánh vuông, vì hiểu nó sinh ra để giúp người dùng di chuyển dễ dàng. Tương tự vậy, người thiết kế sản phẩm không thể cho một vài yếu tố ấn tượng vào để tạo sự sáng tạo mà quên mất công năng sản phẩm thì đó là một thiết kế không tốt.
  • Các nguyên lí chuyên môn khác để làm việc cùng đội ngũ: khác với web designer, ở bên này thì đội ngũ cũng là những nhân sự khác và bạn cần: biết cách hiểu số liệu và tính dẫn dắt của nó (data-driven), biết làm việc với các stakeholder khác, biết các lý do đằng sau những quyết định thay đổi thiết kế.

Phạm vi và quy trình làm việc web vs product designer

• Web Designer: Thường làm việc theo dự án (project). Đây là một điểm cũng khá rõ ràng. Ở bài tiếp theo khi nói về môi trường làm việc chúng ta sẽ đào sâu hơn. Thường một dự án làm web sẽ có thời gian ngắn hoặc vừa, có khởi đầu từ một đề bài rõ ràng, kết thúc là khi hoàn thành web và cho nó lên sóng. Trong một dự án như vậy, designer sẽ nhận yêu cầu từ client hoặc quản lý, thiết kế trang web từ đầu đến cuối, bàn giao sản phẩm hoàn thiện. Phần tiếp theo người lập trình sẽ nhận lấy và tiếp tục xây dựng web, nếu cần chỉnh sửa hoặc hỗ trợ gì thì designer sẽ ở đó và bổ sung thêm những hoạt động hỗ trợ.Ví dụ dễ hình dung: Cty BDS A sắp mở bán căn hộ chung cư, họ liên hệ Agency B để thực hiện dự án làm website giới thiệu dự án chung cư đó. Nhân sự account của B tiếp nhận thông tin, cùng designer thiết kế ra các phương án giao diện, trình bày với khách, nhận chỉnh sửa và bàn giao cho đội ngũ lập trình thực hiện rồi cho ra mắt website sau 6 tuần thực hiện.
• Product Designer: Làm việc theo chu kỳ lặp lại (các sprint). Họ liên tục cải tiến và tối ưu hóa sản phẩm. Công việc đôi khi không bắt đầu từ con số không, mà là từ giữa chừng, và không kết thúc khi sản phẩm ra mắt, mà tiếp tục với các phiên bản cập nhật, bổ sung tính năng, sửa lỗi. Các hoạt động này diễn ra song hành bất đồng bộ với nhau, khi bạn đang thiết kế cho tính năng mới thì ở bên kia những nhà lập trình đang code các thiết kế của bạn từ tuần trước, còn các anh chị quản lý thì đang vẽ nên kế hoạch cho các cải tiến của tháng sau.
  
  Ví dụ dễ hình dung: Bạn vừa được vào thử việc ở công ty Fintech C, sản phẩm của họ là một ví tiết kiệm D cho người trẻ đã ra mắt cách đây 2 năm. Khi bạn bước vào tuần làm việc mới tại phòng product, bạn được yêu cầu vẽ giao diện của một tính năng mới giúp người dùng có thể chia nhỏ các gói tiết kiệm của mình ra. Sau nhiều lần chỉnh sửa bạn hoàn thành và bàn giao tính năng đó để team dev có thể thực hiện, và chờ đợi một task mới từ phía PO, PM về một tính năng hỗ trợ liên kết ví với các ngân hàng mà bộ phận kinh doanh vừa kí kết hợp đồng hồi đầu tháng này.

Có thể bạn cũng sẽ quan tâm: Hãy tìm hiểu về quy trình làm việc waterfall và Agile (sẽ có một bài viết về chuyện này sau nha)

Họ sẽ làm việc cùng ai? Web vs Product ở cấp độ team

Mở nhẹ góc nhìn về một product team và một web design agency, thứ sẽ được nói rõ hơn trong bài tiếp theo. Đội ngũ làm việc, thành phần nhân sự, môi trường làm việc và cả quy trình cũng đều rất khác biệt. Điều này cũng lý giải cho việc vì sao mà tuy rằng đều có tên UI/UX Designer nhưng những loại hình công việc và đồng nghiệp của mọi người khác nhau rất rất nhiều.

Vậy giờ hãy tìm hiểu xem một vài người sẽ làm việc cùng bạn nếu vai trò của bạn là:

• Web Designer:
  • Account: người sẽ đóng vai trò cầu nối giữa nhu cầu của khách hàng & đội ngũ trong nhà.
  • Project Manager: Quản lý tiến độ, nguồn lực của dự án và đôi khi họ cũng sẽ là bộ lọc chất lượng của thiết kế để đảm bảo trước khi gửi cho khách hàng
  • Creative Director hoặc Art Director: Vai trò mang tính định hướng về concept của dự án, vai trò này thường sẽ xuất hiện khi website là 1 hạng mục trong nhiều hạng mục của dự án về thương hiệu/marketing.
  • Front-end Dev: Biến thiết kế của bạn thành trang web thật sự.
  • Copywriter: Cung cấp nội dung và đảm bảo thông điệp chính xác.
• Product Designer:
  • Product Owner/Product Manager: Xác định tầm nhìn, chiến lược sản phẩm và ưu tiên các tính năng, cũng như sẽ triển khai các sprint nào trong phạm vi thời gian và nguồn lực đang có
  • Các nhân sự chuyên biệt về UX: họ có thể là researcher, designer, UX Copywriter, để tạo ra những trải nghiệm tốt nhất cho người dùng.
  • Lập trình viên (Dev & Coder): Xây dựng và triển khai sản phẩm, làm việc chặt chẽ để đảm bảo thiết kế khả thi.
  • Các bên phân tích dữ liệu và kinh doanh (Data hoặc Business Analyst): Phân tích dữ liệu người dùng để định hướng thiết kế hoặc để trả lại những phản hồi để chuẩn bị cho các quyết định tiếp theo.

Có điểm nào giống nhau?

• Nền tảng chung về UX/UI: Cả hai đều cần hiểu các nguyên tắc cơ bản của thiết kế trải nghiệm người dùng (UX) và thiết kế giao diện (UI) để tạo ra sản phẩm dễ sử dụng và có tính thẩm mỹ. Các bạn có thể sẽ quan tâm thêm về UX for UI hay UX Design, hãy đọc bài này.
• Sử dụng công cụ: Cả hai đều sử dụng các công cụ thiết kế như Figma, Sketch hoặc Adobe XD. Đây có thể hiểu là những phương tiện chung để các designer di chuyển trên các con đường của mình, dù là đường nào thì cũng dùng xe này để chạy.
• Tập trung vào người dùng: Dù mục tiêu khác nhau, cả hai đều phải đặt người dùng vào trung tâm của quá trình thiết kế. Với Web designer đó là những khán giả sẽ theo dõi “câu chuyện” của website và được mời gọi vào những Call-to action, còn với product designer đó là các “tác vụ” của sản phẩm để thực hiện một thao tác giải quyết vấn đề cho chính họ.

Sự khác biệt cốt lõi

Sự khác biệt cốt lõi khiến Web Designer và Product Designer khó hoán đổi vị trí là tư duy và cách tiếp cận vấn đề.

• Website Designer tạo ra một marketing asset: Họ nhìn vào trang web như một công cụ marketing. Đây là một thiết kế mang tính dự án và sẽ hoàn thiện ra thành phẩm để nhanh chóng bàn giao cho đội ngũ khác sử dụng.
• Product Designer đang cùng đội ngũ tạo ra và cải thiện một công cụ: Họ nhìn vào sản phẩm như một giải pháp cho vấn đề lặp lại. Vấn đề của họ là làm sao để hiểu được tâm lý và hành vi người dùng để tạo ra một giải pháp hữu ích và bền vững. Sản phẩm sẽ liên tục được cải tiến theo kế hoạch, định hướng của nhiều phòng ban và tổ chức.

Một Web Designer giỏi có thể tạo ra một giao diện đẹp và thu hút, nhưng có thể gặp khó khăn khi phải nghiên cứu, phân tích dữ liệu và cải thiện thiết kế liên tục. Ngược lại, một Product Designer giỏi có thể tạo ra một sản phẩm cực kỳ hữu ích, nhưng có thể thiếu kỹ năng để tạo ra một trang marketing có tính thuyết phục cao.

Mục tiêu & hướng phát triển web vs product của designer

Một web designer sẽ phát triển thế nào để có thể là một nhà thiết kế thành công? Còn một product designer thì sẽ như nào để tạo ra những thiết kế/sản phẩm tạo ra giá trị lớn nhất cho công ty?

Nhiều con đường để phát triển, nhưng nếu cần phải tóm tắt thì nó sẽ nằm ở một tóm tắt ngắn gọn: Tạo ra được sản phẩm tốt nhất với mục tiêu của nó.

Web Designer giỏi sẽ hướng tới việc tạo ra một Creative Website (website sáng tạo) vì đó là một trong những loại hình marketing website có giá trị chất xám nhất. Creative Website không chỉ là một trang web thông thường, nó là một tác phẩm nghệ thuật kỹ thuật số. Nó có thể là một trang giới thiệu thương hiệu với những hiệu ứng thị giác đột phá, một trải nghiệm kể chuyện tương tác, hoặc một portfolio mang đậm dấu ấn cá nhân. Những bảo chứng cao cấp nhất của thị trường ở thời điểm hiện tại chắc sẽ là những giải thưởng trên các nền tảng như Awwwards hay Webby. Xem một video của các creative web designer trong quá trình tìm kiếm giải thưởng không?

• Đóng góp về chuyên môn: Thành công của họ được đánh giá dựa trên sự độc đáo về thẩm mỹ, mức độ sáng tạo và khả năng tác động về mặt cảm xúc tới người dùng. Mục tiêu không chỉ là chuyển đổi, mà là tạo ra một trải nghiệm đáng nhớ, một sự khác biệt giúp thương hiệu nổi bật.
• Giá trị mang lại: Nâng cao nhận diện thương hiệu, tạo ấn tượng mạnh mẽ, và giúp chiến dịch marketing lan tỏa.

Một Product Designer giỏi luôn hướng tới việc đóng góp vào tính hiệu dụng và tăng trưởng kinh doanh của sản phẩm. Mục tiêu cuối cùng của họ không phải là thiết kế đẹp, mà là thiết kế hiệu quả.

• Đóng góp về chuyên môn: Thành công của họ được đánh giá dựa trên các chỉ số như tỷ lệ giữ chân người dùng (retention rate), tỷ lệ hoàn thành tác vụ (task completion rate), và doanh thu. Họ phải thiết kế để giải quyết vấn đề của người dùng một cách hiệu quả nhất, giúp sản phẩm trở nên dễ dùng và có giá trị trong mắt họ.
• Giá trị mang lại: Tạo ra những giải pháp thông minh để giải quyết vấn đề cho người dùng và tạo giá trị cho doanh nghiệp. Đảm bảo sản phẩm có thể phát triển bền vững, giữ chân người dùng và tạo ra lợi nhuận cho doanh nghiệp. Đây là một thành công mang tính tập thể của cả đội ngũ product nhưng có thể giá trị chuyên môn của product designer là một thành phần không thể bỏ qua trong tổng thể.

Lộ trình học phù hợp

Học để trở thành một product designer hay một web designer, bạn cũng đều cần nền tảng chung về các nguyên tắc công cụ và các nền tảng thẩm mỹ hay xây dựng hệ thống.

Sau đó các bạn có thể chia ra nghiên cứu về loại hình sản phẩm mà mình quan tâm thông qua các lớp chuyên sâu tại TELOS Academy theo nguồn lực và mong muốn.

Hoặc thôi, học cả lộ trình full luôn cho dễ

Ở bài tiếp theo, chúng ta sẽ nói về góc nhìn từ tổ chức, môi trường nơi những website và digital product ra đời, để mọi người có cái nhìn phù hợp về nơi mình muốn thuộc về và cần làm gì ở đó.