Chuỗi bài này có 4 bài:
Web vs Product – khác biệt cơ sở
Web vs Product – góc nhìn từ sản phẩm & người dùng [Bài bạn đang sắp đọc]
Web vs Product – góc nhìn từ Designer & quy trình [Chưa viết xong]
Web vs Product – góc nhìn từ doanh nghiệp & đội ngũ [Chưa viết xong]
Ở bài trước, chúng ta đã nói về những khác biệt cơ sở, ở bài này chúng ta hãy nhìn sâu hơn vào bản thể sản phẩm và cách mà người ta sẽ cần website hay project như thế nào.
Vì sao người ta cần Website/Product
Trước tiên chúng ta hãy nhìn vào lý do ra đời của một website hoặc một product. Tại sao doanh nghiệp lại nghĩ về việc tạo ra một sản phẩm như thế?
- Website: Ra đời để đóng vai trò như một marketing asset. Nó là một công cụ hỗ trợ cho hoạt động kinh doanh chính. Ví dụ, một website có thể được tạo ra để quảng bá dịch vụ tư vấn, giới thiệu thương hiệu, hoặc thu thập thông tin khách hàng tiềm năng (leads) cho đội ngũ bán hàng. Tồn tại của website mang tính bổ trợ và hoàn thành mục tiêu cụ thể, thường trong một thời gian ngắn hoặc một chiến dịch nhất định. Ví dụ cụ thể: Công ty bất động sản ABC quyết định làm ra một website để giới thiệu về dự án mới của mình. Hoặc bạn Designer X quyết định làm một chiếc portfolio để chuẩn bị tìm kiếm project/ công việc full-time
- Digital Product: Ra đời để giải quyết một vấn đề của người dùng. Bản thân sản phẩm chính là một sản phẩm, phiên bản digital. Đôi khi Sản phẩm là một Business Unit, đôi khi nó là một mô hình kinh doanh, thậm chí có lúc nó chính là cả doanh nghiệp luôn. Ví dụ cụ thể: Các sản phẩm của hệ sinh thái Google như Maps, Search, Analytics là các B.U. khác biệt nhau để hỗ trợ người dùng trong một tác vụ nhất định. Spotify ra đời để giải quyết vấn đề nghe nhạc bản quyền một cách tiện lợi, trong khi Figma ra đời để giải quyết bài toán cộng tác trong thiết kế. Sản phẩm số là cốt lõi của mô hình kinh doanh, chứ không phải là một công cụ phụ trợ.
Đặc Điểm Để Tạo Nên Giá Trị
Mỗi loại hình có những nhiệm vụ khác nhau, vậy nên cách đóng góp của nó cũng khác nhau. Nếu kì vọng thế này mà lại thiết kế/xây dựng thế kia thì sẽ đem về những giá trị không chính xác. Vì vậy chúng ta cần hiểu rõ các đặc tính của nó
- Website: Giá trị được tạo ra bằng cách truyền tải thông tin hiệu quả và thúc đẩy hành động. Một website có giá trị khi nó có nội dung rõ ràng, thiết kế đẹp mắt, tốc độ tải nhanh và luồng trải nghiệm người dùng tối ưu để dẫn dắt họ đến hành động chuyển đổi (điền form, gọi điện, mua hàng). Giá trị này thường được tạo ra trong một lần truy cập. Tác động của website tới giá trị cho chủ sở hữu nằm ở khía cạnh truyền đi thông điệp và điều hướng khách ghé thăm tạo ra một hành động có lợi cho marketing. Ví dụ: Một bạn học viên tiềm năng đọc xong bài viết này và cảm thấy thật hào hứng, bạn quyết định điền vào form đăng ký khoá học ở ngay dưới đây. Hoặc một nhà tuyển dụng tìm thấy portfolio của bạn designer và cảm thấy bạn thật tiềm năng cho vị trí mình cần tìm.
- Digital Product: Giá trị được tạo ra bằng cách cung cấp tiện ích và tạo ra thói quen sử dụng. Một sản phẩm số có giá trị khi nó giúp người dùng hoàn thành một tác vụ một cách dễ dàng, hiệu quả và lặp lại. Giá trị này nằm ở sự tiện lợi, tính hữu ích và khả năng giải quyết vấn đề thực sự, khuyến khích người dùng quay lại sử dụng thường xuyên. Từ đó, chủ sở hữu sẽ có nhiều phương pháp để biến đổi hoạt động sử dụng của người dùng thành doanh thu. Ví dụ: M là một ví điện tử, việc bạn dùng M để trả tiền, nhận tiền từ các nguồn khác sẽ giúp M có thể thu hút một nguồn tiền và họ thu các loại phí trên giao dịch của bạn để tạo ra doanh thu.
Tại TELOS Academy, chúng mình đào tạo UI/UX Designer toàn diện nhằm giúp các bạn có nhiều lựa chọn và cơ hội hơn ở các lĩnh vực trải dài từ Web – App – Product Design. Để lại thông tin để giáo vụ có thể hỗ trợ bạn thêm nha.
3. Tiêu Chí Đánh Giá
- Marketing Website: Giá trị được đánh giá qua các chỉ số kinh doanh (Business Metrics). Các chỉ số này thường liên quan trực tiếp đến mục tiêu ban đầu.
- Tỷ lệ chuyển đổi (Conversion Rate): Tỷ lệ người dùng điền form, đăng ký, hoặc mua hàng.
- Lượt truy cập (Traffic): Số người dùng ghé thăm trang.
- Thứ hạng SEO: Vị trí của trang web trên các công cụ tìm kiếm.
- Doanh số bán hàng: Nếu là trang thương mại điện tử.
- Digital Product: Sẽ có rất nhiều cách để đánh giá (vì nó như một sản phẩm với định hướng tạo dựng doanh thu thông qua mô hình của nó). Tuy nhiên, trong so sánh này chúng ta sẽ chú ý vào những so sánh tương đương với website để dễ phân biệt. Giá trị của một product có thể được đánh giá qua các chỉ số người dùng (User Metrics), tập trung vào sự gắn bó và mức độ sử dụng.
- DAU/MAU (Daily/Monthly Active Users): Số lượng người dùng hoạt động hàng ngày/hàng tháng. Đây là chỉ số quan trọng nhất thể hiện sức sống của sản phẩm.
- Tỷ lệ giữ chân người dùng (Retention Rate): Tỷ lệ người dùng quay lại sử dụng sản phẩm sau một khoảng thời gian.
- Thời gian sử dụng trung bình (Average Session Time): Thời gian người dùng dành cho sản phẩm.
- Tỷ lệ hoàn thành tác vụ (Task Completion Rate): Tỷ lệ người dùng hoàn thành một tác vụ quan trọng (ví dụ: gửi một email, tạo một tài khoản).
4. Đóng Góp Cho Hoạt Động Chung Của Doanh Nghiệp
- Website: Đóng góp vào doanh nghiệp như một kênh tiếp thị và bán hàng. Nó hỗ trợ các chiến dịch quảng cáo, làm nền tảng cho thương hiệu, và tạo ra các cơ hội kinh doanh mới. Vai trò của website mang tính chiến thuật, phục vụ một phần của bộ máy kinh doanh lớn hơn. Quy mô đơn giản: Website là một brochure online, một quyển catalogue thể hiện thông tin về bạn và các giá trị bạn cung cấp. Phức tạp hơn: Website như điểm chạm đầu tiên ở nền tảng trực tuyến, là một bộ mặt của bạn trong thời đại số.
- Digital Product: Đóng góp cho doanh nghiệp như một nguồn doanh thu và giá trị cốt lõi. Sản phẩm là trung tâm của mọi hoạt động, từ phát triển, marketing đến chăm sóc khách hàng. Toàn bộ hoạt động của doanh nghiệp được xây dựng xoay quanh việc phát triển và cải thiện sản phẩm.
Các Giải Thưởng Hoặc Tổ Chức Đánh Giá
Dựa vào những điều trên, chúng ta có thể thấy khi được hỏi câu hỏi “thế nào là một website đẳng cấp” hay “một product xịn xò sẽ trông ra sao” người ta cũng sẽ dần hình thành các tiêu chí và từ đó tạo nên những giải thưởng hoặc sự công nhận uy tín. Cụ thể:
Dành cho Marketing Website (Thiên về Thiết kế và Tương tác trực quan)
Những giải thưởng này thường tập trung vào vẻ đẹp, sự sáng tạo trong thiết kế, cách kể chuyện và trải nghiệm người dùng trong một lần truy cập. Những giải thưởng rất sâu vào chuyên môn và các yếu tố kĩ thuật, có thể kể đến như:
- Awwwards: Đây có lẽ là giải thưởng nổi tiếng và được tôn trọng nhất trong cộng đồng thiết kế web. Awwwards vinh danh những trang web có thiết kế xuất sắc, sáng tạo, và có trải nghiệm người dùng độc đáo. Trang web được chấm điểm dựa trên 4 tiêu chí: Design (Thiết kế), Usability (Khả năng sử dụng), Creativity (Sự sáng tạo) và Content (Nội dung). Hầu hết các trang web đoạt giải đều là các trang portfolio, trang giới thiệu sản phẩm cao cấp, hoặc các chiến dịch marketing.
- The Webby Awards: Được ví như “Oscar của Internet”, Webby Awards có rất nhiều hạng mục, trong đó có cả các hạng mục dành riêng cho Websites và Mobile Sites. Giải thưởng này đánh giá dựa trên cả khía cạnh nội dung, tính năng và thiết kế.
- CSS Design Awards: Tương tự như Awwwards, CSS Design Awards tập trung vinh danh những trang web có thiết kế đẹp, sử dụng các công nghệ frontend tiên tiến và mang tính nghệ thuật cao.
Dành cho Digital Product (Thiên về Chức năng, Giải pháp và Tác động)
Khó có thể tìm thấy một kiểu giải thưởng gì vinh danh riêng một product, vì thực tế sản phẩm không thể tách rời ra khỏi mô hình kinh doanh và các giải pháp mà nó mang lại. Nên việc so sánh 2 giải pháp cũng sẽ hơi phức tạp. Nếu có thì người ta sẽ đo lường sự tác động của sản phẩm cho xã hội, hoặc tính sáng tạo/cải tiến của nó. Một số cái tên chúng ta có thể quan tâm:
- Red Dot Design Award: Mặc dù nổi tiếng với thiết kế sản phẩm vật lý, Red Dot cũng có hạng mục Brands & Communication Design và Design Concept vinh danh các sản phẩm số, ứng dụng và các giao diện người dùng đột phá. Giải thưởng này đề cao sự đổi mới và tính hiệu quả của giải pháp.
- A’ Design Award & Competition: Đây là một trong những giải thưởng thiết kế lớn nhất trên thế giới với hàng trăm hạng mục khác nhau, trong đó có cả Digital Product Design Award. Tiêu chí đánh giá bao gồm cả tính năng, lợi ích cho người dùng, và tác động xã hội của sản phẩm.
- Giải thưởng “Sản phẩm công nghệ số Make in Vietnam”: Đây là một giải thưởng uy tín của Việt Nam, do Bộ Thông tin và Truyền thông tổ chức. Giải thưởng này vinh danh những sản phẩm công nghệ số xuất sắc, giải quyết các bài toán của Việt Nam, và tạo ra giá trị kinh tế, xã hội. Đây là một ví dụ điển hình cho việc đánh giá một “digital product” theo tác động thực tế của nó.
Sự khác biệt trong tiêu chí đánh giá
Bạn có thể thấy rõ sự phân biệt qua các tiêu chí:
- Marketing Website: Tiêu chí thiên về sự ấn tượng ban đầu (first impression) và tính thẩm mỹ. Một trang web có thể đoạt giải chỉ vì nó đẹp một cách độc đáo và khác biệt.
- Digital Product: Tiêu chí thiên về sự bền vững và hữu ích trong dài hạn. Một ứng dụng có thể không có giao diện quá cầu kỳ, nhưng nếu nó giúp hàng triệu người giải quyết vấn đề hiệu quả mỗi ngày, nó xứng đáng được vinh danh là một sản phẩm số tốt.
Bạn có muốn trở thành Web Designer theo tiêu chuẩn định hướng về phía marketing web? Đăng ký ở đây để nhận được tư vấn thêm nha
Khác biệt trong mắt đối tượng sử dụng
Để phân biệt nhu cầu của người dùng đối với website và digital product, chúng ta cần hiểu rõ hai mục đích cốt lõi: một bên là tìm kiếm thông tin nhanh, và một bên là giải quyết vấn đề thực tế.
Người dùng cần gì ở một Website?
Người dùng tìm đến website với một nhu cầu cụ thể, ngắn hạn. Họ cần được cung cấp thông tin một cách nhanh chóng và dễ hiểu để đưa ra quyết định hoặc thực hiện một hành động. Trong tình huống này họ đôi khi chỉ đơn giản là khán giả (Audience) chứ không phải người dùng (User)
- Thông tin rõ ràng và đáng tin cậy: Người dùng muốn biết bạn là ai, bạn cung cấp dịch vụ gì, và tại sao họ nên tin tưởng bạn. Họ cần các thông tin liên hệ, bảng giá, hoặc những câu trả lời cho các câu hỏi phổ biến.
- Trải nghiệm đơn giản: Website cần dễ điều hướng, các nút kêu gọi hành động (Call-to-Action) phải nổi bật, và trang web phải tải nhanh trên mọi thiết bị.
- Nội dung thuyết phục: Người dùng cần những bằng chứng xã hội (social proof) như đánh giá từ khách hàng, các dự án đã thực hiện, hoặc những chứng nhận uy tín để củng cố niềm tin.
Tóm lại, khán giả cần một website để được thông tin và được thuyết phục, không phải để tương tác lâu dài.
Người dùng cần gì ở một Digital Product?
Người dùng tìm đến digital product để giải quyết một vấn đề cụ thể, và họ kỳ vọng sản phẩm đó sẽ trở thành một công cụ hữu ích trong cuộc sống hàng ngày của họ.
- Hiệu quả và tiện lợi: Sản phẩm cần giúp người dùng hoàn thành công việc nhanh hơn, tốt hơn hoặc dễ dàng hơn. Ví dụ, một ứng dụng quản lý công việc cần giúp họ sắp xếp và theo dõi dự án mà không cần ghi chép thủ công.
- Trải nghiệm liền mạch: Người dùng cần một luồng làm việc mượt mà, không bị gián đoạn. Các tính năng cần được sắp xếp hợp lý và giao diện phải trực quan để họ có thể sử dụng mà không cần học nhiều.
- Đáng tin cậy: Sản phẩm phải hoạt động ổn định, không bị lỗi hay mất dữ liệu. Người dùng cần cảm thấy an tâm khi giao phó công việc hoặc thông tin cá nhân cho sản phẩm.
Tóm lại, người dùng cần một sản phẩm số để làm việc và đạt được mục tiêu, không chỉ để đọc hay xem.
Những sai lầm khi dùng công cụ này để giải quyết vấn đề kia
Sự nhầm lẫn giữa nhu cầu của người dùng là nguyên nhân dẫn đến các dự án thất bại. Nếu bạn đã từng gặp khách hàng đòi hỏi bạn phải xây dựng những product cho bằng được cho dù bạn thấy nhu cầu của họ thì một website có thể giải quyết được rồi, thì đúng rồi đấy, chính là ví dụ này. Đây là lỗi phổ biến nhất. Một doanh nghiệp muốn xây dựng một website giới thiệu sản phẩm nhưng lại cố gắng tạo ra một nền tảng phức tạp với nhiều tính năng tương tác không cần thiết.
Ví dụ: Một công ty tư vấn pháp lý xây dựng một “cổng thông tin pháp luật” với tính năng đăng ký tài khoản, lưu trữ tài liệu, và diễn đàn hỏi đáp. Trong khi đó, khách hàng của họ chỉ cần một website đơn giản, rõ ràng, trình bày về dịch vụ, đội ngũ và cách thức liên hệ. Việc xây dựng một sản phẩm phức tạp không chỉ tốn kém mà còn khiến khách hàng bối rối.
Hoặc chúng mình cũng đã từng gặp một công ty bán hàng nhất quyết phải tạo ra một cái mobile app để nhân viên và đối tác của họ có thể tải về, dùng để check giá sản phẩm. Việc chúng mình cần phải thuyết phục họ nhiều nhất là bỏ suy nghĩ thay vì lên web và thực hiện thao tác, họ muốn khách hàng của mình “tải một cái app về để có thể thao tác việc tính toán”.
Kết luận từ góc độ bản thân sản phẩm
Tóm lại, nếu một website là một tờ rơi kỹ thuật số được thiết kế để thuyết phục và thu hút, thì một digital product là một công cụ sống được tạo ra để trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống của người dùng.
